Korzystanie z filmu, podobnie jak z każdego innego utworu, co do zasady wymaga zgody uprawnionego podmiotu – producenta lub współtwórców (jeżeli producent nie nabył praw). Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, kiedy to możliwe jest korzystanie z rozpowszechnionego już utworu bez zgody. Są to przypadki tzw. „dozwolonego użytku prywatnego” oraz „dozwolonego użytku publicznego”.

Dozwolony użytek prywatny (osobisty) odnosi się do wszelkich form korzystania z utworu, który został już wcześniej rozpowszechniony za zgodą twórcy (producenta). Podstawowe zagadnienie dotyczy pytania: Kto może korzystać z utworu? Ustawodawca szeroko wyznaczył zakres osób uprawnionych do dozwolonego użytku, przez wskazanie osób związanych jedynie stosunkami towarzyskimi. Oznacza to, że osoby pozostające w stosunkach towarzyskich mogą wzajemnie (np. nieodpłatnie) użyczać zakupioną legalnie płytę DVD z nagranym na niej filmem.

Możliwy jest taki dozwolony użytek, który nie narusza normalnego korzystania z utworu ani nie godzi w słuszne interesy twórcy. Warunkiem legalności dozwolonego użytku jest wskazanie imienia i nazwiska twórcy utworu oraz jego źródła. Jeżeli natomiast twórca udostępnia utwór w ramach licencji Creative Commons, to sam decyduje, w jaki sposób inne osoby mogą korzystać z jego utworu.

Dozwolony użytek publiczny odnosi się natomiast na przykład:

1. do korzystania z utworu:
• przez szkoły lub placówki oświatowe w celach dydaktycznych
• do prowadzonych przez siebie badań
• dla celów bezpieczeństwa publicznego
• na potrzeby postępowań sądowych lub administracyjnych
2. do udostępniania krótkich urywków utworów dla celów informacji o bieżących wydarzeniach
3. do korzystania z fragmentów utworów w ramach tzw. „prawa cytatu”, tj. dla celów analizy krytycznej, wyjaśniania, nauczania lub na zasadzie prawa gatunku twórczości
4. do możliwości nieodpłatnego udostępniania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów, w zakresie swoich zadań statutowych, przez biblioteki, archiwa i szkoły (także w formie elektronicznej – za pośrednictwem terminali znajdujących się w tych placówkach).

Paweł Gruszecki

Starszy prawnik

Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.