Czy tytuł filmu np. „Władca Pierścieni”, „Gladiator” są chronione prawnie? Czy mogę wykorzystywać te nazwy np. w menu restauracji, nazywając określone danie np. właśnie „GLADIATOR”?

Przyjmuje się, iż tytuł filmu (lub innego utworu) może stanowić przedmiot prawa autorskiego tylko wyjątkowo - jeżeli posiada sam w sobie tak silne walory twórcze (oryginalny, nowatorski charakter), że mimo krótkiej formy, można uznać go za samodzielny utwór. Większość tytułów utworów nie jest zatem samodzielnym dziełem podlegającym ochronie. Uznaje się powszechnie, że jednowyrazowe tytuły, stanowiące słowa występujące w słowniku języka naturalnego (tj. niebędące fantazyjnym neologizmem), nie mogą być uznane za utwór. Zatem przykładowo wskazany w pytaniu „Gladiator”, jako słowo stanowiące tytuł filmu, nie jest objęty ochroną prawnoautorską.

Odrębną sprawą jest fakt, że wiele tytułów, zwłaszcza filmów, jest rejestrowanych jako znaki towarowe, co daje uprawnionemu wyłączność korzystania z takiego oznaczenia dla wszystkich towarów lub usług, dla których znak został zarejestrowany. Przykładami zarejestrowanych znaków towarowych będącymi tytułami filmów mogą być znaki słowne „Seksmisja” czy „Vabank” (zarejestrowane jednak tylko dla klas związanych z produkcją filmową) czy znaki słowno-graficzne „Donald Duck”, „Kubuś Puchatek” (zarejestrowane dla różnorodnych klas związanych nie tylko z produkcja filmową).

Możliwość legalnego, bez zgody twórcy, korzystania z tytułów utworów będzie zatem zależna w pierwszej kolejności, od stwierdzenia, czy podlega on ochronie na podstawie jednego z ww. reżimów ochrony.

Jeżeli podlegałby on ochronie prawnoautorskiej, to brak jest wyjątków od ochrony, które umożliwiałyby nazwanie w ten sposób potrawy (nie uzasadnia tego ani dozwolony użytek prywatny, ani prawo cytatu). W przypadku natomiast, gdy dane oznaczenie stanowi znak towarowy, należy przede wszystkim zweryfikować czy w grupie zarejestrowanych klas produktów lub usług mieszczą się takie elementy jak usługi gastronomiczne czy produkty spożywcze – jeżeli tak, to nie można oznaczyć potraw takim tytułem. Jeżeli natomiast znak nie został zarejestrowany dla takich produktów lub usług, należy rozważyć jeszcze czy znak nie jest znakiem renomowanym, którego ochrona wykracza poza klasy produktów lub usług, dla których został on zastrzeżony. Renoma jest pojęciem ocennym, na które składa się dobra znajomość znaku połączona z kojarzeniem go z wysoką jakością oraz uznaniem.

Emilia Chmielewska
Prawnik

Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. sxc.hu/ hamid24