Odtwórcy w filmie dokumentalnym zgodzili się wystąpić w produkcji za darmo - udzielili wywiadów, pokazali co potrafią w różnych dziedzinach sztuki. Film nie ma budżetu. Jaką umowę z nimi podpisać?

Wystąpienie w filmie dokumentalnym wiąże się z eksploatacją dwóch rodzajów dóbr – po pierwsze dochodzi niewątpliwie do wykorzystania wizerunku osoby występującej w filmie.

Po drugie zaś, najczęściej dojdzie także do powstania i jednocześnie do eksploatacji (utrwalenia, ewentualnej modyfikacji a następnie wyświetlenia) utworów słownych w postaci wypowiedzi osób występujących w filmie. Najczęściej bowiem w filmach dokumentalnych występujące osoby swobodnie się wypowiadają własnymi słowami, a wypowiedzi te mają indywidualny i twórczy charakter. Aby zatem zapewnić sobie ochronę prawną, producent filmu powinien zawrzeć z osobami występującymi w filmie umowę, w której udzielą one licencji bądź przeniosą na producenta prawa autorskie do utworów powstałych w toku tworzenia filmu a także wyrażą zgodę na eksploatację ich wizerunków utrwalonych na taśmie filmowej (czy też innym nośniku) w toku powstawania nagrań na potrzeby danego filmu. W umowie takiej należy koniecznie zastrzec, iż przekazanie praw autorskich (a także udzielenie zgody na wykorzystanie wizerunku) następuje nieodpłatnie. Gdy bowiem strony nie postanowią, że przeniesienie praw autorskich bądź udzielenie licencji następuje nieodpłatnie, ustawa przewiduje na rzecz twórcy stosowne wynagrodzenie z tego tytułu. Umowa o przeniesienie praw autorskich bądź udzielenie licencji musi wymieniać precyzyjnie pola eksploatacji utworu, na których zostaje udzielona licencja (bądź na których dochodzi do przeniesienia). Pola eksploatacji to w uproszczeniu sposoby korzystania z utworu mające jednocześnie odrębne znaczenie ekonomiczne, przykładowe pola eksploatacji to: utrwalenie (można zastrzec w jaki technicznie sposób może ono następować), wyświetlenie, nadanie, publiczne udostępnienie itp… w umowie można zawęzić dane pole eksploatacji np. wyświetlanie tylko w kinach czy utrwalenie tylko na określonym rodzaju nośników.

Dodatkowo warto, by w takiej umowie producent zapewnił sobie zgodę twórców (osób występujących) na dokonywanie modyfikacji ich utworów a także na to, by w ostatecznej wersji filmu mogła być wykorzystana zarówno całość jak i tylko część ich wypowiedzi utrwalonych pierwotnie na taśime. Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy będzie dokonywany montaż filmu i ostatecznie zostanie wykorzystana tylko część materiału, co najczęściej ma miejsce.

Umowa o przeniesienie praw autorskich a także umowa licencji wyłącznej musi być zawarta na piśmie. Jeżeli jednak nawet dochodzi do udzielenia jedynie licencji niewyłącznej, to także warto zawrzeć ją w formie pisemnej ze względu na potrzeby dalszego obrotu prawami autorskimi oraz dla celów dowodowych (np. dla udowodnienia w razie sporu, że umowa była nieodpłatna).

Emilia Chmielewska

Prawnik

Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. flicr.com/by yukikei