Czy jeżeli w ramach fundacji prowadzi się m.in. działalność edukacyjną i artystyczną (obie wymienione w statucie i zarejestrowana w KRS) i planuje się rozpocząć nieodpłatne zajęcia dla dzieci, podczas których oglądane byłyby filmy, to czy możliwym jest "podciągnięcie" tej działalności pod art. 27 PrAut?

Dozwolony użytek może mieć charakter publiczny i wówczas nie jest ograniczony jedynie do kręgu osób pozostających w relacjach towarzyskich czy rodzinnych. Dozwolony użytek publiczny umożliwia nieodpłatne (co do zasady) korzystanie z już rozpowszechnionego utworu na różne sposoby, które powodują udostępnienie go szerszej publiczności. Zasady dozwolonego użytku publicznego są nieco bardziej skomplikowane od zasad dozwolonego użytku osobistego (prywatnego), dlatego wymagają szerszego omówienia.

Cytat

Przepis prawa autorskiego o dozwolonym cytacie stanowi, że wolno nam przytaczać fragmenty utworów w ramach osobiście tworzonego dzieła. Jeśli mamy do czynienia z drobnym utworem (np. krótkim wierszem) możemy nawet przytoczyć go w całości. Dłuższe utwory można cytować tylko we fragmentach. Jednakże cytowanie posiada pewne ograniczenia, możemy bowiem je stosować do wyjaśnienia jakiegoś problemu, dla dokonania analizy krytycznej dzieła albo w celu edukacyjnym. Przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych mówią jeszcze o tym, że stosowanie cytatu może wynikać z praw gatunku twórczości. Jako dobry przykład praw gatunku twórczości podaje się umieszczenie wierszu opublikowanym w czasopiśmie literackim fragmentów wierszy innych poetów.

Cytat musi być ponadto odpowiednio oznaczony, tym samym zastosowanie go wymaga czytelnego oznaczenia, że korzysta się z cudzego utworu. Dlatego posługując się cytatem informujemy zawsze o autorze oraz źródle cytowanego fragmentu lub jeśli jego autor nie jest znany, należy również o tym poinformować.

Biblioteki, archiwa i szkoły

Podmiotom takim jak biblioteki, archiwa i szkoły przyznano szczególny status w systemie krajowego prawa autorskiego i w odróżnieniu od innych podmiotów mogą one w ramach dozwolonego użytku publicznego — nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Co więcej, mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów.

Ponadto utwory objęte autorskim prawem majątkowym nie mogą być przez bibliotekę publikowane w otwartym internecie, to jednak specjalny przepis w ustawie o prawie autorskim umożliwia bibliotece rozpowszechnianie ich za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych instytucji. Cele takiego rozpowszechniania muszą być jednak „badawcze” lub „poznawcze”.

Działalność naukowa i dydaktyczna

W ramach tak pojętego dozwolonego użytku publicznego instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań. Na tej zasadzie nauczyciel może na lekcji wyświetlić pełną wersję filmu, o ile tylko widzami będą uczniowie bezpośrednio zaangażowani w lekcję, a projekcja służyć będzie celom dydaktycznym.

Jako beneficjentów tak pojętego dozwolonego użytku publicznego zalicza się instytucje naukowe i oświatowe, (przy czym chodzi tutaj zarówno o instytucje „wyłącznie" naukowe, jak i „wyłącznie" oświatowe, nie zaś tylko spełniające łącznie obydwa kryteria). W praktyce czynności „korzystania” będą dokonywać przede wszystkim pracownicy tych instytucji, osoby wykonujące w ramach umów cywilnoprawnych w tych instytucjach działania dydaktyczne lub biorące udział w badaniach własnych tych instytucji.

Aby bardziej doprecyzować, co należy rozumieć przez pojęcie instytucji naukowych i oświatowych należy odwołać się tutaj do przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/29/WE z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Jej art. 5 ust. 2 lit. c stanowi, bowiem, iż chodzi tutaj o jednostki, które nie są nakierowane na osiągnięcie bezpośredniej lub pośredniej korzyści gospodarczej lub handlowej", oraz do pkt 42 preambuły tej dyrektywy, stanowiącego, że niehandlowy charakter danej działalności powinien być określany przez samą działalność. Struktura organizacyjna i środki finansowania danej instytucji nie są w tym względzie zaś elementami decydującymi.

Tym samym dla oceny możliwości zastosowania dozwolonego użytku publicznego w tym przypadku należy mieć na względzie nie tylko to jedno konkretne przedsięwzięcie w ramach, którego chcemy nieodpłatnie korzystać z utworów chronionych prawem, ale działalność danej jednostki, jako takiej i cel jej podstawowego funkcjonowania. Wtedy też w aspekcie tych celów należy dokonać ostatecznej oceny dydaktycznego wykorzystania utworu.

Jarosław Jastrzębski Radca prawny