Studenckie koło naukowe działające przy uniwersytecie ma zapisane w swoim statucie prowadzenie strony internetowej (portalu) oraz druk prac (twórczość własna, eseje, recenzje, fragmenty prac dyplomowych, tłumaczenia literatury współczesnej) w almanachu koła, ze wskazaniem, że działalność ta służy celom dydaktycznym i odbywa się w ramach realizacji zadań statutowych koła. Almanach trafia do bibliotek uniwersyteckich w Polsce, za jego udostępnianie nie są pobierane żadne opłaty. Ponadto, na stronie redakcyjnej pojawia się informacja, że jest to egzemplarz bezpłatny, wydawany w celach edukacyjnych, a powielanie i wykorzystywanie zdjęć, recenzji, wywiadów, wierszy, tłumaczeń i innych tekstów jest zabronione, również w celach komercyjnych. I tu pojawia się nasze pytanie: jeśli jest to almanach studencki, tworzony w celach dydaktycznych, który nie przynosi korzyści majątkowych i uwzględniono w nim uwagę o zakazie kopiowania i wykorzystywania, to jak przedstawia się kwestia prawa autorskiego tekstów tłumaczonych (najczęściej autorów żyjących). Czy potrzebna jest ich zgoda na publikację? W ustawie o prawie autorskim jest mowa o wykorzystywaniu drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w celach dydaktycznych oraz korzystaniu z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzaniu w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu. Czy te zapisy dotyczą kół naukowych i działalności studenckiej? A jeśli takie tłumaczenia mogą zostać opublikowane, to w całości, czy jednak we fragmentach? I jak należy rozumieć pojęcie „fragment”, czy stanowi go określony procent tekstu oryginału? Podobne pytania nasuwają się przy prowadzeniu strony internetowej, funkcjonującej jako portal studencki poświęcony Rosji. Czy publikacja tłumaczeń na takim portalu jest możliwa bez zgody autora? Czy może portal jest jednak medium publicznym i nie spełnia tylko funkcji dydaktycznej?

Tłumaczenie stanowi utwór zależny w rozumieniu prawa autorskiego, wobec czego również podlega ochronie prawnoautorskiej. Dokonując tłumaczenia utworu, nie musimy uzyskiwać zgody twórcy utworu oryginalnego. Natomiast chcąc takie tłumaczenie wykorzystać, w tym np. rozpowszechnić, zgoda autora oryginału na takie działania będzie niezbędna.
Korzystanie z dozwolonego użytku publicznego, o którym pytający wspomina obejmuje uprawnienie instytucji naukowych do korzystania z utworów już rozpowszechnionych oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia badań naukowych. Koło naukowe, jako jednostka działająca w ramach uczelni zasadniczo może korzystać z instytucji dozwolonego użytku publicznego przeznaczonej dla instytucji naukowych. Jednak korzystanie z utworów i ich zwielokrotnianie w ramach celów dydaktycznych obejmuje głównie działania w ramach realizacji programu nauczania lub weryfikacji zdobytej wiedzy. Na tej podstawie właśnie nauczyciele i uczniowie mogą korzystać z materiałów w trakcie prowadzonych zajęć.
Podobnie jak poprzez umieszczenie danego utworu na stronie internetowej, również poprzez wydanie drukowanej publikacji naukowej (nawet bezpłatnej) dojdzie do rozpowszechnienia utworu poza granice dozwolonego użytku. Instytucja ta nie uprawnia do dalszego udostępniania utworów, zwłaszcza w szerszym gronie niż środowisko uczniów i nauczycieli danej instytucji naukowej. Natomiast możliwe jest wykorzystanie we własnej twórczości fragmentów innych dzieł w ramach prawa cytatu – o tym pisaliśmy już wielokrotnie na łamach portalu Legalna Kultura. Zachęcamy do zapoznania się z udzielonymi już odpowiedziami.

Agata Duniak
Prawnik