Rocznica uchwalenia Konstytucji z 1791 roku nie zawsze była świętem narodowym. 3 maja, ogłoszony świętem przez twórców Konstytucji, ponownie został ustanowiony dniem świątecznym w 1919 i - po kilkudziesięcioletniej przerwie znów - w 1990 roku. Majowa Konstytucja była jedną z najnowocześniejszych ustaw zasadniczych swoich czasów, ukoronowaniem reform społeczno-gospodarczych, symbolem oświeconego patriotyzmu, łączącego niepodległość z nowoczesnością.

Konstytucja przyznała prawa mieszczanom, głosowanie większością głosów, rząd odpowiedzialny przed parlamentem, wprowadziła ustrój podobny do funkcjonującego w Anglii. Niestety nie zdążyła wyleczyć polsko-litewskiego państwa z trapiących je chorób stając się łabędzim śpiewem upadającej Rzeczypospolitej.

Obraz "Konstytucja 3 maja", Jan Matejko malował od stycznia do października 1891 roku. W tym czasie obchodzono 100 rocznicę uchwalenia konstytucji. Prace nad obrazem były już na tyle zaawansowane, że dzieło pokazano na wystawie jubileuszowej w Sukiennicach. Obraz przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana zmierzających wraz z królem na zaprzysiężenie tekstu konstytucji. Centralną postacią obrazu jest marszałek Sejmu Wielkiego Stanisław Małachowski z nową konstytucją w dłoni, choć wielu mylnie sądziło, że to król Stanisław August Poniatowski, który na obrazie wchodzi po schodach do kolegiaty św. Jana. W środku obrazu przedstawiona jest scena, która tak naprawdę rozegrała się na Zamku Królewskim. Poseł ziemi kaliskiej Jan Suchorzewski, przeciwny konstytucji i reformom, próbuje zabić nożem swojego synka.

Obraz znajduje się w kolekcji Zamku Królewskiego w Warszawie.

Ciekawe informacje o obrazie usłyszycie w audycji NINATEKI: link.

W kolekcji Polony natomiast możecie znaleźć pierwsze wydania ustawy, jej przekłady z XVIII wieku, studia i rozprawy m. in. Hugo Kołłątaja i Jana Potockiego, a także fotografie z głośnych obchodów majowych w 1916 roku.